Γενικές πληροφορίες



Προβολή μεγαλύτερου χάρτη

Επί τουρκοκρατίας ονομάζονταν Ακ Μπουνάρ, που σημαίνει άσπρη βρύση και Ίσβορος.
Η ονομασία Ίσβορος ήταν Σλαβική. Isvor που στα Σλαβικά σημαίνει πηγή. Και στα δύο ονόματα η λέξη κλειδί ήταν το νερό.
Το 1920 είχε 667 κατοίκους και το 1928 μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών είχε 488 κατοίκους.
Η Λευκόβρυση είναι από τα ελάχιστα χωριά του νομού που παρουσιάζει μια σημαντική αυξητική πληθυσμιακή τάση η οποία καταγράφεται σε κάθε απογραφή.
Σε απόσταση 4 χιλιομέτρων , νότια από την πόλη της Κοζάνης, το 2002 χαρακτηρίζονταν από τα εξέχοντα προάστια.
Πρώτος πρόεδρος του χωριού μετά την εγκατάσταση των προσφύγων, ήταν ο Μικρασιάτης, περιοχή Σμύρνης, Παπαδόπουλος Θεόδωρος.
Οι πρόσφυγες μέχρι το 1955 εκκλησιάζονταν στο χώρο που ήταν το τούρκικο τζαμί Τότε κτίστηκε η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Πρώτος ιερέας υπήρξε ο Πολυχρόνιος Παπαδόπουλος από το 1923 έως το 1927. Το 1977 κτίστηκε το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας. Στο λόφο της εκκλησίας αποκαλύφτηκαν ευρήματα βυζαντινής εποχής.
Οι πρόσφυγες του πόντου ήρθαν από τα χωριά Αργαλί, Κονκάν, Ζιλμερά, Πολίτα, Χολομάνα και Καρλούκ. Η Πολίτα εκκλησιαστικά ανήκε στην μητρόπολη Τραπεζούντας, όπως και η Ζιλμερά και το Αργαλί.
Η Χολομάνα βρίσκονταν δυτικά της Τραπεζούντας σε απόσταση 4-5 χιλιομέτρων από την πόλη. Πριν το 1922 είχε 700 κατοίκους, δύο ενορίες και ένα σχολείο με 4 δασκάλους. Ασχολούνταν κυρίως με την αλιεία. Αποβιβάστηκαν από την σκάλα της Τραπεζούντας στο θωρηκτό Αβέρωφ.
Οι τουρκόφωνοι ήρθαν από το Τσόρουμ. Αρχαία και μεσαιωνική πόλη του Δυτικού Πόντου που ονομάζονταν Ίβορα ή Ίβωρα, στην συνέχεια Ίβορνα ή Ίβυρνα και σήμερα ονομάζεται Τσόρουμ. Οι Μικρασιάτες ήρθαν από τα παράλια της Σμύρνης.
Το 1949 σκοτώθηκαν από νάρκη τέσσερα παλικάρια, οι Αροτσίδης Ιωάννης 22 ετών, Αροτσίδης Παίσιος 20 ετών, Σεραφειμίδης Στυλιανός 17 ετών και Ηλίας Ευφόγλου 20 ετών. Σκοτώθηκε επίσης η Παναγιωτίδου Αναστασία 50 ετών. Στον εμφύλιο πόλεμο σκοτώθηκε ο Πεϊμανίδης Φίλιππος. Στον πόλεμο του 40 σκοτώθηκε από ριπές αεροπλάνου η Χατζηγεωργιάδου Σοφία μαζί με το δεκαπεντάχρονο γιο της.
Το πρώτο καφενείο λειτούργησε το 1936 και το άνοιξε ο Δουμπουλίδης Κώστας. Τελευταίος πρόεδρος της κοινότητας υπήρξε ο Θεοδωρίδης Θεόδωρος ο οποίος διετέλεσε και αντινομάρχης Κοζάνης το 2001-2002.
Το 1940 είχε 638 κατοίκους, το 1951 είχε 693, το 1961 είχε 730, το 1971 είχε 629, το 1981 851, το 1991 είχε 923, το 2001 είχε 1095 .
Στο αλβανικό μέτωπο έπεσαν ο Καλαϊτζόγλου Ευστάθιος στις 3-12-1940 στο ύψωμα 1532 Πόγραδετς και ο Κερδεμελίδης Παναγιώτης στις 12-2-1941 στο μνήμα Γραίας.
Οι πρώτοι μετανάστες το 1954 προς την Αυστραλία ήταν οι Πρόδρομος και Άνθιμος Καραδίσογλου, ο Χατζηγεωργιάδης και ο Άνθιμος Παναγιωτίδης.
Αρχαιολογικά ευρήματα υπήρξαν ανάγλυφη αναθηματική στήλη στη θέση «Αγία Μαρίνα», 2ου μ.Χ αιώνα και νεολιθικά εργαλεία στη θέση «Βουβάλα». Λίγο πριν την είσοδο στο χωριό υπήρχε η Χαρίσειος Γεωργική Σχολή, η οποία χρησιμοποιήθηκε το 1941 ως γερμανικό στρατόπεδο και στον εμφύλιο υπήρξε κατάλυμα των αμάχων των γύρω περιοχών.
Η σχολή υπήρξε δωρεά του Κοζανίτη Χαρίση. Οι αδερφοί Χαρίση έκαναν και άλλες δωρεές. Ο Θεογένης Χαρίσης ήταν ο ευεργέτης και του Θεαγένειου νοσοκομείου Θεσσαλονίκης. Εξ ου και το όνομα του νοσοκομείου «Θεαγένειο». Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο το ίδρυμα ανέλαβε το κράτος και το χρησιμοποίησε ως κτήριο όπου στεγάζονταν κρατικές υπηρεσίες μέχρι και το 2003.
Στις αρχές της δεκαετίας του 80, πριν την είσοδο του χωριού, λειτούργησε το ΚΤΕΟ (Κέντρο Τεχνικού Ελέγχου Οχημάτων) και το κτήριο όπου στεγάζονταν η Δασική Υπηρεσία Κοζάνης.
Ενοριακός ναός του Αγίου Νικολάου που άρχισε να χτίζεται το 1937.
Υπάρχει και το εξωκλήσι της Αγίας Μαρίνας που χτίστηκε το 1977. Τα χρόνια του 2000 δεν υπήρχε ιδιαίτερη αθλητική δραστηριότητα, όπως στην δεκαετία του 80. Λειτουργούσε ο Μορφωτικός Σύλλογος «Διγενής Ακρίτας» με πολιτιστικές δραστηριότητες.
Το 2002 στο Τ.Δ λειτούργησε μονοθέσιο νηπιαγωγείο και ένα πενταθέσιο δημοτικό σχολείο Λευκόβρυσης – Πρωτοχωρίου.
Πηγή: Ιστοσελίδα Δήμου Κοζάνης

Άλλα ιστορικά στοιχεία
Αναφορές

Απόσπασμα από το βιβλίο “Travels in Northern Greece“, του William Martin Leake:

Dec. 6. — Quitting Kózani for Servia at 7.45, Turkish time, we leave Akbunár, by the Greeks called Nízvoro, or Ízvoro, not far to the left, at the extremity of the vineyards of Kózani, then descend over downs covered with corn-fields, and interspersed with small villages, until at 8.45, Hadjirán, about the same size as Akbunár, is 1½ mile distant on the left of the road at the foot of the Ghioz-tepé: all these places are Turkish.

Σύμφωνα με το παραπάνω απόσπασμα, κατά το έτος 1806, τα μόνα αξιόλογα χωριά που υπήρχαν στη διαδρομή Κοζάνη-Σέρβια ήταν η Λευκόβρυση και η Μεσιανή.